Het cultuurdossier is een pijler van CKV in de onderbouw en de bovenbouw. In de bovenbouw (van zowel vmbo en havo/vwo) heeft het de functie van examendossier en werd het een 'kunstdossier' genoemd. Tegenwoordig kiezen steeds meer scholen voor het wat breder begrip, 'cultuurdossier'. In de onderbouw is het meer een reflectie- of ontwikkelingsdossier.
Wat vindt je in een cultuurdossier? In ieder geval de verwerkingsopdrachten van de culturele ervaringen.
Bij deze culturele activiteiten moeten leerlingen meestal een kunstwijzer of een kijkwijzer invullen. Een goed voorbeeld van een kijkwijzer staat op de site van het Da Vinci College.
Ook onmisbaar in het dossier een cultureel zelfportret (CZP).
Modellen voor kijkwijzers en cultureel zelfportretten staan in alle methodes voor CKV. Vaak bedenkt een school een eigen variant.
Het dossier is op de meeste scholen (eigen onderzoek in het kader van de nascholingscursus Cultuurbeleid) nog steeds een mapje of snelhechter. Maar digitale dossiers zijn duidelijk in opkomst.
Op havo en vwo in de bovenbouw wordt het dossier meestal door de leerling zelf beheert. Op het vmbo in de bovenbouw bewaart de CKV docent zelf vaak het dossier. In de onderbouw is het bijna overal een zaak van de docent.
Grofweg zijn er twee soorten dossiers:
archiefdossiers procesdossiers
Van een archiefdossier heb je als docent en leerling de minste werklast. Het is een map (digitaal of fysiek) waar je alle relevante documente in bewaart. Een archiefdossier is betrekkelijk onpersoonlijk, heeft geen didactische doelen en heeft nauwelijks onderhoud nodig. Een archiefdossier is daarom niet interessant voor CKV.
Een procesdossier is bewerkelijker, maar past ook meer bij de bedoeling van CKV. Dit dossier heeft als functie je culturele ontwikkeling zichtbaar te maken en reflectie te stimuleren. Bijvoorbeeld: je culturele ervaringen bijhouden over een langere periode (klas 1 en kals 2) en je reacties op die ervaringen presenteren. Of, je smaakontwikkeling over een wat langere periode. Wat vond ik vroeger leuk, waar ben ik nu enthousiast voor?
Een procesdossier begint vaak met een cultureel zelfportret (vroeger: kunstautobiografie). Daarin laat je iets van jezelf zien: waar je van houdt, wat er thuis op de muur hangt, wat je mooi vindt in je eigen straat, of je weleens een museum van binnen hebt gezien. Voor wat CZP voorbeelden, klik hier.
Een school in Vught : 'het cultureel zelfportret is de basis van CKV-junior'.
In Hellevoetssluis laat men de leerlingen een moodboard maken als onderdeel van het CZP:
MAAK EEN CULTUREEL ZELFPORTRET
Om te laten zien wat je zoal op het gebied van kunst en cultuur gedaan hebt, kun je een cultureel zelfportret maken. Zo’n cultureel zelfportret kun je schrijven, tekenen of schilderen. Je kunt ook je cultureel zelfportret vormgeven d.m.v. een moodboard (“sfeerposter”).
Een moodboard is een soort poster of collage van allerlei afbeeldingen, plaatjes, teksten en/of voorbeelden over een bepaald onderwerp of van een bepaald voorwerp dat is gekozen door de ontwerper. Een moodboard kan werken als inspiratiebron of om aan anderen te laten welke ideeën een ontwerper heeft, “welke kant hij of zij op wil” of om een bepaalde voorkeur in beeld te brengen.
Het cultuurdossier in de onderbouw
Van de 58 kerndoelen voor de onderbouw zijn er 2 voor het cultuurdossier:
kerndoel 51 De leerling leert met behulp van visuele of auditieve middelen verslag te doen van deelname aan kunstzinnige activiteiten, als toeschouwer en als deelnemer.
kerndoel 52 De leerling leert mondeling of schriftelijk te reflecteren op eigen werk en werk van anderen, waaronder dat van kunstenaars.
In de toelichting op deze kerndoelen wordt hier verder op ingegaan:
Naast het zelf vormgeven is ook het kennismaken met de kunstzinnige en culturele uitingen van anderen van belang. Tot het leergebied hoort daarom ook een in het programma ingebedde kennismaking met verschillende kunstuitingen door bezoeken aan tentoonstellingen en uitvoeringen. Doel is dat alle leerlingen met verschillende soorten professionele uitingen in elk geval kennismaken. Door de bezoeken op school voor te bereiden en de ervaringen te verwerken, worden ze in het perspectief van de doelen van het leergebied geplaatst. Ervaringen met het eigen werk en het werk van anderen kunnen in een cultuurdossier worden vastgelegd met behulp van schriftelijke, visuele of auditieve middelen.
Concreet gaat het om:
- verwerkingsopdrachten gemaakt bij de culturele activiteiten
- Het maken en bijhouden van het CZP
Wat kan
Als kunst- en cultuurteam voor de onderbouw bespreken hoe je het cultuurdossier vorm wil geven. Dit kan op verschillende manieren.
Aansluiting bij het cultuurdossier van de bovenbouw (CKV-vmbo en CKV-havo/vwo) lijkt voor de hand te liggen. Een cultureelreferentiekader, cultureel zelfportret en kijkwijzers bij de culturele activiteiten kunnen een rol spelen.
Een scenario 2 of 3 school vindt het wenselijk - maar niet altijd mogelijk - om dit soort cultuurdossiers aan te leggen, bij te houden en te bewaren totdat de leerlingen van school gaan. Dan krijgen ze het dossier mee.
Een cultuurdossier bij het examenvak CKV in de bovenbouw is een officieel examendossier en moet daarom aan de exameneisen (= PTA) van de school voldoen. Men werkt meestal met een standaard dossiervorm en werkwijze. Hieronder een voorbeeld van hoe veel vmbo scholen dit dossier vormgeven.
bovenbouw VMBO
Inhoudsopgave van een CKV cultuurdossier in de bovenbouw VMBO (veel scholen gebruiken een variaant van dit model)
1 Inhoudsopgave
2 algemeen
- ingevulde activiteitenkaart (4 culturele activiteiten)
- cultureel zelfportret (CZP)
- foto’s eigen culturele omgeving
- vergelijkende reflectie op de (minimaal 4) activiteiten
- topdrielijsten muziek, beeldend, film, enz
- wat wil ik in de toekomst nog meer ervaren
- wat vind ik van mijn cultuurdossier
4 Ingevulde kijkwijzers/verwerkingsopdrachten bij de culturele activiteiten (met toegangsbewijzen, eventuele folders, enz.)
5 Eigen werk (hoeft niet, mag wel)
Aanvullende suggesties voor dit dossier:
1 Laat de ‘omslag’ of voorkant een visuele weerspiegeling zijn van de inhoud. De leerling aanmoedigen er iets creatiefs en/of persoonlijks van te maken.
2 Als 'bijlage' kunnen leerlingen voorwerpen toevoegen die niet in de map passen.
3 Stimuleer leerlingen een cultuurdossier te maken waar ze trots op kunnen zijn.
4 Als het kan, zoek aansluiting bij het cultuurdossier van het examenvak CKV. Het cultuurdossier in de onderbouw is zo een onderdeel van de leerlijn kunst en cultuur.
5 Bewaar jaarlijks‘voorbeelddossiers’ van vijf of zes leerlingen. Deze dossiers laat je aan de volgende lichting zien als voorbeeld van wat wel en niet kan.